१२ कात्तिक, काठमाडौं । फूलहरूको पर्व तिहार सुरु भएसँगै बजारभरि छ्याप्छ्याप्ती प्लास्टिकका प्रतिबन्धित फूल देखिन थालेको छ । यसले प्राकृतिक फूल ओझेलमा पर्ने देखिएको छ ।

सरकारले नेपालभरि प्लास्टिकको फूल गुच्छा उत्पादन, आयात र बिक्री वितरणमा रोक लगाएको छ ।

अहिले बजारभरि प्रतिबन्धित प्लास्टिकको फूल देखिन थालेको हो । प्लास्टिकका फूल धेरै देखिन थालेपछि स्थानीय तहले सूचना निकालेर नियमन गर्न थालेका छन् ।

काठमाडौं महानगरपालिकाले बिहीबार सूचना निकाल्दै प्लास्टिक तथा प्लास्टिकका पुष्पगुच्छा, माला प्रतिबन्ध गरेको भन्दै प्रयोग गरे कारबाही गर्ने जनाएको छ ।

‘एकल प्रयोगको प्लास्टिक, प्लास्टिकको फूल गुच्छा, माला बिक्री वितरण, भण्डारण, ओसारपसार र प्रयोग तथा ४० माइक्रोनभन्दा पातला झोला बिक्री, वितरण, भण्डारण, ओसारपसार तथा प्रयोगमा पूर्णरूपमा निषेध गरिएको हुनाले उक्त वस्तुहरूको उत्पादन, बिक्री वितरण, भण्डारण, ओसारपसार र प्रयोगमा प्रतिबन्ध लगाइएको’ सूचनामा छ ।

यस्तै पाल्पा रामपुर नगरपालिकाले प्लास्टिकबाट बनेका फूल तथा माला बिक्री वितरणमा रोक लगाउने सूचना जारी गरेको छ ।

मकवानपुर थाहा नगरपालिकाले पनि सूचना निकालेको छ । कैलाली धनगढी उपमहानगरपालिकाले पनि प्लास्टिक निषेध गरिरहेको छ ।

कार्यान्वयन नहुने सधैंको समस्या:

प्लास्टिक निषेध घोषणा विपरीत बजारमा प्लास्टिक कारोबार भइरहने कुरा नयाँ होइन । संघीय राजधानी सहित मुलुकका विभिन्न पालिकाले पटक–पटक सूचना निकालिरहेकै हुन्छन् ।

सरकारले १ वैशाख २०७२ देखि नै काठमाडौं उपत्यकाको ४ किल्ला तोकेर प्लास्टिकका झोला प्रयोग निषेध गरेको थियो ।

१८ चैत २०७१ को राजपत्र मार्फत सरकारले १ वैशाख २०७२ देखि लागु हुने गरी २० इन्च चौडाइ र ३५ इन्च लम्बाइ साइज र ४० माइक्रोन मोटाइसम्मका प्लास्टिक झोला आयात, भण्डारण, बिक्री वितरण र प्रयोग गर्न प्रतिबन्ध लगाएको थियो ।

यस्तै फागुन २०७५ मा पनि वन तथा वातावरण मन्त्रालयले ल्याएको सय बुँदे प्राथमिकतामा प्लास्टिक झोला नियन्त्रणलाई फेरि मुद्दा बनाइयो । त्यसबेला राजधानीमा ४० र बाहिर ३० माइक्रोनभन्दा पातला प्लास्टिक झोला निषेध गरिएको थियो ।

वातावरण विभागले पनि १ भदौ २०७८ मा देशभरि ४० माइक्रोनभन्दा पातला प्लास्टिकका झोला प्रयोगमा रोक लगाउने निर्णय गरेको थियो । त्यो कार्यान्वयन भएन ।

संघीय सरकारको मन्त्रिपरिषद्ले १७ माघ २०७८ मा प्लास्टिक झोला प्रतिबन्ध सम्बन्धी कार्ययोजना २०७८ समेत स्वीकृत गरेको थियो । पुनः १ साउन २०७९ मा संघीय सरकारले देशभरि प्लास्टिकका फूल गुच्छा उत्पादन, आयात, बिक्री वितरण र भण्डारणमा पूर्ण रोक लगाएको थियो ।

सरकारले जारी गरेको प्लास्टिक नियन्त्रण सम्बन्धी निर्देशिका अनुसार प्रतिबन्धित झोला प्रयोग गर्नेलाई कसुरको मात्रा हेरेर ५० हजार रुपैयाँसम्म जरिबाना हुने व्यवस्था भए पनि कार्यान्वयन भने भएको छैन ।

औपचारिक च्यानलबाट आएको छैन : भन्सार

भन्सार विभागले भने प्रतिबन्ध भएदेखि औपचारिक च्यानलबाट प्लास्टिकका फूल, माला नेपाल नआएको जनाएको छ । नेपाल छिर्ने सबै नाकामा अनिवार्य सबै सामान परीक्षण हुने र छिर्न नदिने गरेको विभागका सूचना अधिकारी मुक्तिप्रसाद श्रेष्ठले जानकारी दिए ।

‘नेपालमा प्रतिबन्ध भएपछि औपचारिक च्यानलबाट आउने कुरै भएन, खुला सीमानाका कारण चोरी पैठारी भएर बजारमा आएको हुनसक्छ,’ श्रेष्ठले  भने ।

भन्सार विभागका एक अधिकारीका अनुसार  नाका जोडिएका जिल्लामा जिल्ला सुरक्षा समन्वय समितिले संयुक्त अनुगमन गरिरहे पनि सुरक्षा निकायका अंगहरूले प्रभावकारी काम गर्न नसक्दा प्लास्टिकका फूल भित्रिरहेको छ ।

‘सुरक्षा निकायहरू चेकिङ गरिरहेका हुन्छन् तर उहाँहरूले कसरी गर्नुहुन्छ, सरकारले प्रतिबन्ध गरेका प्लास्टिकका फूल चोरी पैठारीबाट टन्नै आइरहेका छन् ।’

‘कडाइसाथ काम गरिरहेका छौं :

यता सीमा सुरक्षा तथा भन्सार जाँचपास सुरक्षा जिम्मा लिएको सशस्त्र प्रहरीले आफ्नो काम गरिरहेको जनाएको छ । सशस्त्र प्रहरी बल उक्त आरोप स्वीकार्न तयार भएन ।

सीमा नाकामा खटिएका सशस्त्र प्रहरीले कडाइसाथ जाँच गरेको सशस्त्र प्रहरीका सहप्रवक्ता तथा डीएसपी शैलेन्द्र थापा बताउँछन् ।

‘सशस्त्र प्रहरीले आफ्नो जिम्मेवारी अनुसार सीमामा जाँच कडाइसाथ गरिरहेको छ । कोही कसैको कमजोरी भए त्यस्ता सुरक्षाकर्मीलाई पनि हामीले कारबाहीको दायरामा ल्याइरहेका छौं,’ डीएसपी थापाले भने ।

२ करोड बढीको आयात :

गत वर्ष नेपालमा प्लास्टिकका सजावटका सामान, पातबाट बनेको सजावटका फूल, बुके २ करोडभन्दा बढी आयात भएको देखिन्छ ।

गत आर्थिक वर्ष २०८०/८१ मा २ करोड ९० लाख रुपैयाँ बराबरका ५६ टन आयात भएको देखिन्छ । चीन र भारत सहित २० देशबाट थोरै–थोरै प्लास्टिकका सजावटका सामग्री आएको देखिन्छ ।

प्राकृतिक फूल भने गत आव २७ करोडको आएको दखिन्छ । भन्सार विभागको तथ्यांक अनुसार २०८०/८१ मा पुष्प तथा पुष्पजन्य वस्तुको वार्षिक निर्यात कारोबार १ करोड २ लाख १२ हजार रुपैयाँ भएको छ भने आयाततर्फ २७ करोड ७९ लाख ५ हजारको कारोबार रहेको छ ।