सामाजिक सञ्जाल प्रयोग गर्दा कसरी सुरक्षित रहने?
इन्टरनेट प्रयोग गर्दा तथा सामाजिक सञ्जालमा गोपनियता अपनाउन के कस्ता सुरक्षाका उपायहरु अपनाउन आवश्यक छ? अहिले धेरैले फेसबुक, ट्वीटर, टिकटक, युट्युवजस्ता सामाजिक सञ्जलामा अधिकांश समय बिताइरहेका छन् । यसकारण त्यस्ता सामाजिक सञ्जाल कसरी सुरक्षित रूपमा चलाउने भन्ने विषय हाम्रा लागि महत्वपूर्ण हन्छ । किनभने सामाजिक सञ्जालसँग तपाईंको परिचयसमेत जोडिएको हुन्छ ।
यदि कसैले तपाईंको सामाजिक सञ्जालमा पहुँच पाएको खण्डमा त्यसले तपाईंको जीवनमा पार्नसक्ने क्षतिको आँकलन गर्न जरूरी छ । यसैबीच दूरसञ्चार क्षेत्रको नियामक निकाय नेपाल दूरसञ्चार प्राधिकरणले सामाजिक सञ्जाल प्रयोग गर्दा कसरी सुरक्षित रहने भन्ने विषयमा जानकारी दिएको छ ।
कसरी सुरक्षित रहने?
छुट्टाछुट्टै सामाजिक सञ्जाल (जस्तै: Facebook, Twitter ) को आफ्नो खाता (Account) का लागि छुट्टाछुट्टै तथा बलियो पासवर्ड राखौं ।
सामाजिक सञ्जालको आफ्नो डिजिटल खाता (Digital Account) लाई सुरक्षित राख्न Multi-Factor Authentication (Two Factor Authentication. Mobile Number, OTP, Fingerprint इत्यादि) को प्रयोग गरौं ।
सामाजिक सञ्जालको आफ्नो खाता Recovery को लागि Recovery Email तथा Mobile Number को प्रयोग गरौं ।
सकेसम्म सामाजिक सञ्जालको प्रयोग गर्दा आफ्नो उपकरण (मोबाइल, ल्यापटप, कम्प्युटर, ट्याब्लेट) को प्रयोग गरौं । आफ्नो व्यक्तिगत डिभाइसहरु (ल्यापटप, मोबाइल आदी) लाई पासवर्ड, Pattern वा Finger Print (Biometric) बाट Lock गरौं ।
सामाजिक सञ्जालको प्रयोग गरिने उपकरण (मोबाइल, ट्यावलेट) हराउँदा सामाजिक सञ्जालको खाताको पासवर्ड तुरुन्तै परिवर्तन गरौं ।
प्रत्येक सामाजिक सञ्जालमा Privacy Setting को Feature हुने भएकाले त्यसको प्रयोग गरी कुन कुन विवरणहरु सार्वजनिक गर्ने/नगर्ने Customize / Configure गरौ । जस्तैः Facebook मा आफ्नो email तथा phone number देखाउने वा लुकाउने । सकेसम्म आफ्नो व्यक्तिगत विवरण जस्तै: Home Address, Phone Number इत्यादि सामाजिक सञ्जालमा नराखौं ।
सामाजिक सञ्जालमा आफ्ना व्यक्तिगत संवेदनशील फोटो, User Name and Password, बैंकको क्रेडिट कार्ड नम्बर, पिन कोड, नागरिकता नम्बर लगायतका Personally Identifiable Information (PII) हरु शेयर नगरौं ।
कुनै पनि सन्देश, फोटो पोष्ट गर्दा सचेत रहाैं । (जस्तै: आफू कहाँ जाँदैछु के गर्दैछु, कोसँग छु जस्ता विवरणको अरुले गलत फाइदा लिन सक्छन् ।)
फोटो पोष्ट गर्न कसैले दबाब दिन्छ भने अस्वीकार गर्ने । आवश्यक परेको खण्डमा सामाजिक सञ्जालमा भएका नराम्रा साथीहरु (असहज क्रियाकलापहरु देखाउने) लाई ब्लक वा साथिको सूचीबाट हटाऔं ।
सकेसम्म अपरिचित व्यक्तिको Friend Request Accept नगरौं । गर्ने परे उक्त व्यक्तिले गरेको पोस्ट, व्यक्तिले राखेको विवरणलाई राम्ररी विचार गरी पहिचान गरी मात्र सामाजिक सञ्जालमा Friend Request Accept गरौं ।
सामाजिक सञ्जालमा साथीहरुले शेयर गरेको लिंक तथा Attachment लाई सही पहिचान गरेर मात्र Click/Open गरौं । उक्त लिंक तथा Attachment शंकास्पद लागेमा नखोलाैं ।
सामाजिक सञ्जालमार्फत प्राप्त हुने पुरस्कार (Prize), उपहार (Gift), चिट्ठा (Lottery) लगायत विभिन्न प्रलोभन देखाएर पठाइएको वा डर धम्की दिई पठाईएको संदेश, फोन कल लगायतलाई Reply/Response नगरौं ।
सामाजिक सञ्जालको प्रयोग गर्दा यौन दुर्व्यवहारसँग सम्बन्धित केही असहज गतिविधिको महसुस गरेको खण्डमा अथवा घटना भएको खण्डमा प्रमाण संकलन गरी प्रहरीमा उजुरी गरौं ।
कावासाेतीः व्यक्तिगत आयकर तथा कम्पनी दर्ता र सवारी
२८ असार, चितवन । नारायणगढ–मुग्लिन सडकको सिमलतालमा लेदो
पछिल्लो समय गर्भपतन गराउनेको संख्या बढ्दै गइरहेको छ
दिपेन्द्र रेग्मी, कावासोती, : सरकारसँग विभिन्न १६ बुँदे
काठमाडौं । लघुवित्त पीडित र मिटरव्याज पीडितको आन्दोलनका
रामकुमार श्रेष्ठ – नवलपुर । नवलपुरको कावासोतीमा रहेको
कावासोती, मंसिर ५ गते । नवलपुर सदरमुकाम कावासोती